درباره سماق بیشتر بدانیم
سماق یک گونه گیاهی از تیره Anacardiaceae است که با نام علمی Rhus شناخته می‌شود و مهمترین ویژگی آن از نظر کاربری، مصرف میوه‌هایش است.
سماق (Rhus) در مناطق جغرافیایی مختلف جهان کشت می‌شود. این گیاه به طور عمومی در مناطق خشک و نیمه‌خشک با آب و هوای گرم تر رشد می‌کند.
منطقه شرقی و مرکزی مدیترانه:
سماق به عنوان یکی از ادویه‌های مهم در آشپزی مناطق مدیترانه معروف است. کشورهایی مانند ترکیه، سوریه، لبنان، یونان و ایتالیا سماق را کشت می‌کنند.
منطقه خاورمیانه و آسیای غربی:
سماق نیز در کشورهایی مانند عراق، اردن، عربستان سعودی، افغانستان و ایران به صورت وسیع کشت می‌شود.
مناطقی از آمریکای شمالی:
در ایالات متحده، سماق در ایالت‌هایی مانند میشیگان، ایلینوی، ویسکانسین، و اوهایو کشت می‌شود.
مناطقی از آفریقا و آسیای جنوب غربی:
در بعضی از کشورهای آفریقای شمالی و آسیای جنوب غربی نیز سماق کشت می‌شود.
به علاوه، سماق به صورت خودرو در مناطق مختلفی جهان وجود دارد و در بعضی مناطق به صورت برگردانده (به صورت بی‌میله) به طور طبیعی رشد می‌کند.
توجه داشته باشید که کشت سماق معمولاً نیاز به شرایط خشکی و خاک خوبی دارد و می‌تواند در مناطقی با تغییرات دما مناسب رشد کند.
تاریخچه کاربرد:
سماق از زمان‌های باستان در آشپزی و درمان‌های سنتی به کار رفته است. مصریان باستان و یونانی‌ها از سماق به عنوان یک ادویه معروف استفاده می‌کردند. همچنین، در طب سنتی عربی و ایرانی نیز از سماق به عنوان درمانی برای برخی بیماری‌ها و مشکلات گوارشی استفاده می‌شده است.
شکل ظاهری:
گیاه سماق به شکل درخت یا درختچه کوچکی رشد می‌کند و ارتفاع آن معمولاً 1 تا 5 متر می‌رسد. برگ‌های سماق به شکل پیناته (به شکل پنجگوشه) هستند و به رنگ سبز تا قرمز متغیر هستند.
میوه‌ها:
میوه های سماق کوچک و دایره‌ای است و عموماً به رنگ قرمز تیره تا بنفش متمایل به سیاه هستند. این رنگ بسته به تازه بودن میوه‌ها تغییر تغییر می کند. سماق معمولاً در فصل تابستان برداشت می‌شود و هنگام خشک شدن کمی تغییر رنگ می‌دهند. اگر میوه‌های سماق خشک و با کیفیت باشند، رنگ آنها قرمز تیره تا بنفشی خواهد بود. مزه سماق معمولاً ترش و تند است و در آشپزی به عنوان یک ادویه معروف مورد استفاده است.
کاربردها:
سماق به عنوان یک ادویه در آشپزی در مختلف نقاط جهان استفاده می‌شود. معمولاً میوه‌های سماق خشک شده و به صورت پودر یا پاکت‌هایی که در بازاها آماده می‌شوند، به فروش می‌رسند. از سماق در پخت گوشت پرندگان، غذاهای دریایی و سالادها و بسیاری از غذاهای مشهور دیگر استفاده می‌شود.
ویژگی‌های بهداشتی:
سماق به عنوان یک منبع غنی از ویتامین C و آنتی‌اکسیدان‌ها شناخته می‌شود. همچنین، این گیاه ممکن است خواص ضد التهابی و ضد باکتریایی داشته باشد و در طب سنتی درمان برخی مشکلات سلامتی مورد استفاده قرار گیرد.
سماق، گیاهی با گونه های متنوع است. در ادامه به برخی از انواع شناخته شده ی سماق اشاره می‌شود:
سماق کرمانی (Rhus coriaria):
این نوع سماق به عنوان سماق معمولی یا اروپایی و همچنین “کله گنجشکی” شناخته می‌شود و گیاهی معمول در آشپزی است. میوه‌های آن به شکل کوچک و گرد بوده و به رنگ قرمز تیره تا قهوه‌ای هستند. سماق کرمانی به طور گسترده در مناطق مختلف جهان به عنوان ادویه استفاده می‌شود.
میوه‌های سماق کرمانی نسبتاً کوچک و گرد هستند و در ابتدا به رنگ سبز و سپس به رنگ قرمز تیره تا بنفش متمایل به سیاه تغییر می‌کنند. میوه این گیاه دارای طعم تند و ترش هستند که در آشپزی و ادویه‌پ های ترکیبی به کار می‌رود.
سماق کرمانی در آشپزی به عنوان یک ادویه برای افزودن مزه و طعم به غذاها مورد استفاده قرار می‌گیرد. به خصوص در غذاهای مدیترانه‌ای مانند تزئین سالاد، مخلوط‌ها، مرغ، گوشت و غیره. همچنین، معمولاً در تهیه سس‌ها و مزه ی تنقلات نیز استفاده می‌شود.
سماق افغانی (Rhus coriaria var. humilis):
این نوع سماق نیز به عنوان سماق معمولی شناخته می‌شود و دارای مشخصات مشابهی با سماق کرمانی است. از آن به عنوان ادویه در آشپزی استفاده می‌شود.
سماق توکره (Rhus typhina):
این نوع سماق به عنوان “سماق توکره” یا “سماق جلوایی” نیز شناخته می‌شود. درختان سماق توکره یا “بریتانیایی” دارای برگ‌های قرمز و قرمز تیره هستند و به عنوان یک گیاه تزئینی نیز مورد استفاده قرار می‌گیرند.
سماق استارک (Rhus starksiana):
این نوع سماق در مناطقی از مکزیک و آمریکا رشد می‌کند. میوه‌های آن به رنگ قرمز تا نارنجی هستند و برای تهیه ادویه‌ها و طعام‌پزی محلی استفاده می‌شوند.
سماق زغال‌سنگی (Rhus aromatica):
این نوع سماق در ایالات متحده رشد می‌کند. میوه‌های آن به شکل مشابه دیگر انواع سماق هستند و معمولاً در تهیه ادویه‌ها به کار می‌روند.
تنوع انواع سماق با توجه به مناطق جغرافیایی مختلف جهان و شرایط آب و هوایی متفاوت می‌تواند متغیر باشد. هر یک از این انواع ممکن است طعم و خواص متفاوتی داشته باشند و بسته به نیازها و سلیقه‌های مختلف در آشپزی مورد استفاده قرار گیرند.
سماق تاشوندی (Rhus glabra):
این گونه به عنوان سماق تاشوندی نیز شناخته می‌شود. میوه‌های آن بزرگ‌تر از سماق کرمانی هستند و معمولاً در مناطق آمریکای شمالی رشد می‌کند.
سماق چینی (Rhus chinensis):
این گونه گیاهی در آسیا شرقی رشد می‌کند. میوه‌های آن معمولاً به صورت پیچیده تر و به رنگ قرمز هستند. از آن به عنوان یک منبع اصلی برای تهیه سماق بهره‌برداری می‌شود.
سماق برزیلی (Rhus lancea):
این گونه سماق در مناطق آفریقا جنوبی و برزیل رشد می‌کند. میوه‌های آن دارای ترشی معتدلی هستند و معمولاً در آشپزی مورد استفاده قرار می‌گیرند.
سماق سیکلادی (Rhus tripartita):
این گونه سماق در جنوب غربی آفریقا، جنوبی ترین قسمت هندوستان و استرالیا یافت می‌شود. میوه‌های آن ترش و معمولاً در غذاها و تنقلات مورد استفاده قرار می‌گیرند.
سماق آفریقایی (Rhus pyroides):
این گونه در آفریقای جنوبی رشد می‌کند و میوه‌های آن به عنوان منبع ترشی در آشپزی و تهیه مرباها استفاده می‌شوند
توجه داشته باشید که هنوز تعداد زیادی گونه و زیرگونه از سماق در جهان شناخته شده‌اند، و هرکدام از این گونه‌ها ممکن است در مناطق مختلف جغرافیایی رشد کنند و خواص متفاوتی داشته باشند.
به طور کلی، نام علمی “Rhus” به تمام انواع سماق اشاره دارد و نام‌های علمی خاص‌تر به انواع خاصی از سماق ارتباط دارد که بر اساس ویژگی‌های زیست‌شناسی و علمی مشخص می‌شوند.
سماق به عنوان یک ادویه معروف در آشپزی به کار می‌رود و علاوه بر طعم و افزودن مزه به غذاها، دارای خواص بهداشتی نیز می‌باشد.
در زیر به برخی از خواص سماق اشاره شده است:
- خواص طبیعی: سماق دارای خواص طبیعی بسیاری است ازجمله مواد معدنی مفید مانند پتاسیم
- منبع ویتامین C: سماق دارای مقدار قابل توجهی ویتامین C است که یک آنتی‌اکسیدان قوی است. ویتامین C می‌تواند به تقویت سیستم ایمنی بدن کمک کند و از بروز بیماری‌ها جلوگیری کند.
- خواص ضد التهابی: برخی تحقیقات نشان داده‌اند که ترکیبات موجود در سماق، می‌توانند خواص ضد التهابی داشته باشند. این خواص می‌توانند در کاهش التهاب‌ها و درمان برخی مشکلات سلامتی مفید باشند.
- ضد باکتریایی: برخی تحقیقات نشان داده‌اند که سماق دارای خواص ضد باکتریایی و ضد ویروسی است و می‌تواند در مقابله با باکتری‌های مختلف و جلوگیری از عفونت‌ها کمک کند.
- خواص آنتی اکسیدانی: سماق به عنوان یک منبع غنی از آنتی‌اکسیدان‌ها شناخته می‌شود که می‌توانند از خطر اکسیداسیون سلول‌ها جلوگیری کنند و در جلوگیری از بروز برخی بیماری‌های مزمن نقش داشته باشند.
- استفاده در طب سنتی: در برخی سیستم‌های طب سنتی، مانند طب سنتی ایران و طب سنتی چین، سماق به عنوان یک درمان مورد استفاده قرار می‌گیرد. این گیاه به عنوان درمانی برای مشکلات گوارشی، التهابات و سایر مشکلات سلامتی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
- در صنعت آرایشی و بهداشتی: برخی از محصولات مراقبت از پوست و مو از عصاره سماق استفاده می‌کنند.
- در داروسازی: برخی از داروهای گیاهی و مکمل‌ها حاوی عناصر موجود در سماق هستند.
توجه داشته باشید که مصرف معقول سماق به عنوان یک ادویه در غذاها عمدتاً برای افزایش طعم و عطر دادن به غذاها است و نباید در میزان زیاد مصرف شود. همچنین، قبل از استفاده از سماق به عنوان درمان، با پزشک معالج خود مشورت کنید.